| Арзылаң-Седен |
|---|
Арзылаң-мөге Седен
Хемчиктиң Алдыы-Ишкинге Седен дээр мөге кижи чораан. Ол мөге каш-даа наадымнарга шүглүп келген. Хемчик бажынга болган улуг наадымга барып хүрешкеш, Арзылаң деп шола ат-биле шаңнаткан. Оон бээр ону Арзылаң-Седен деп адай бергеннер.
Тоожузу[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
Арзылаң-Седен аңчы кижи чораан. Ооң аңнаар чери Хан-Дээр сыннары. Бир күзүн Арзылаң-Седен бодунуң бажазы-биле кады дииңнеп чораан. Хемнер-Суг деп черге дииңнеп турганнар.
Бир катап Арзылаң-Седенниң бажазы кижи одаанга келбейн барган. Хондур манаан – сураг. Эртен эрте чер чырыыры-билек ону истеп чеде бээрге, бажазы улуг пөш адаанда чыткан. Бажазының ооргазы сынган, шимчээр аргажок чыткан. Ол кижи аткан дииңи пөш бажынга ызырны бээрге, ону дүжүрүп алыр дээш, пөшче үне бергеш, оон аңдарылгаш, адаанда доора чудук кырынга ооргазын сый дүшкен.
Арзылаң-Седен чүнү канчаар аайын тыппайн, боданып тургаш, ишти кураг хос пөш тыпкаш, ону кижи дурту хире деңней кескеш, иштин хоюглап чымчактааш, бажазы эжин аңаа суккаш, хос пөштүң ужу-бажын быжыглап шарааш, чүктепкеш чорупкан.
Арзылаң-Седен бодунуң болгаш бажазының мунуп чораан аъттарын өске аңчыларга четтиргеш чорудупкан.
Ооргазы сынык бажазын чүктээн мөге Арзылаң-Седен шыргай эзимнерни эртип, кадыр-берт арттарны ажып, шапкын хемнерни кежип чорааш, улуг Уруну ашкаш, Алдыы-Ишкинге кирип келген.
Седен мөгени чон Арзылаң-Мөге деп адай берген. Арзылаң-Мөгениң бажазын чүктеп алгаш, чадаг кылаштап ажып келген черинге аъттыг кижи үш-дөрт хонук чоруур берге, берт чер.
Кижилер дээш, амыдырал дээш кижилер мындыг кызымак, ат-сеткилдиг чораан чүве-дир ийин.
Дөзү[эдер | вики-сөзүглелди эдер]
- Күчүтен Мөге Аяс Моңгуш болгаш тыва мөгелер